پر افغانستان باندې د طالبانو د درې کلنې واکمنۍ د پوره کیدو سره هممهاله د بخښنې نړیوال سازمان دغه هیواد کې د بشري ناورین په اړه په یو راپور کې ویلي چې د طالبانو درې کلنه واکمني او نړیوال تعامل افغانان د ډیرې کمې هیلې سره پریښې دي.
د بخښنې نړیوال سازمان د پنجشنبې په ورځ اګست ۱۵(زمري ۲۵) په یو راپور کې ویلي چې افغانستان د تیرو دریو کلنو د ناهیلۍ سره لاس او ګریوان دي، ځکه چې ددغه سازمان د وینا پر اساس د طالبانو چارواکي د بشري حقونو نړیوال قوانین نقض کوي او خپل جنایات د نړیوالو قوانینو له مخې د افغانستان د خلکو په ځانګړي ډول ښځو او نجونو پر وړاندې پرته د مجازاتو ترسره کوي.
دغه سازمان ویلي په دغه راپور يې د یو پراخه مشورتي بهیر په ترڅ کې چې د ۱۵۰ تنو د بشري حقونو د افغان مدافعانو، پوهنتونونو د غړو، معترضو ښځو، ځوانانو، مدني ټولنې د استازو او خبریالانو د خبرو او مشورو له لارې ترتیب کړی د نړیوالې ټولنې د غبرګون په اړه د افغانانو د ناهیلۍ او ویرې او هم د راتلوونکې لپاره وړاندیزونه په کې مستند کړي دي.
دغه سلامشورې د افغانستان په ۲۱ ولایتونو او په لسو هیوادونو کې په تبعید کې افغانانو سره د امریکا متحده ایالاتو، بریتانیا، جرمني، فرانسه، بلجیم، هسپانیا، سویس، ایټالیا، کاناډا او پاکستان کې ترسره شوي دي.
ددغه سازمان د جنوبي اسیا لپاره د کمپاین تنظیموونکې سمیرا حمیدي ویلي چې په دې راپور کې د یو شمیر کسانو سره خبرې شوي چې په ټولنه نړۍ کې یې د افغانستان د ټولنې استازیتوب کاوه او اکثره یې په دې باور وو چې نړیوالې ټولنې د افغانستان خلک د ناکامۍ سره مخ کړي دي.
میرمن حمیدي ویلي: "[ نړیواله ټولنه] نه یوازې دا چې طالبان د هغوی جنایاتو او بشري حقونو سرغړونو په اړه ځوابوونکي نه ګڼي، بلکې په دې توانیدلي دي چې یو ستراتیژیک جهت د لا زیاتو زیانونو د مخنیوي لپاره وړاندې کړي. درې کاله وروسته، په افغانستان کې د بشري ناورین د سمبالولو لپاره د هیڅ کوم ځانګړي اقدام نشتون د نړۍ لپاره د شرم ځای دی".
د ښځو او نجونو حقونه
له شلو څخه زیاتو د بشري حقونو مدافعانو او د ښځو د حقونو ملاتړو بخښنې نړیوال سازمان ته ویلي چې هغوی د ژوند په ټولو برخو کې خپل وکالت له لاسه ورکړی دی.
د بخښنې نړیوال سازمان ویلي چې کومو ښځو سره چې خبرې شوي هغوی د قانون، سیاست، خبریالۍ، ښوونې او روزنې په ګډون په مختلفو برخوکې تجربې لرلې.
په دې راپور کې ویل شوي چې د طالبانو د درې کلنې واکمنۍ وروسته هغوی ټولو د "هیڅوک توب" احساس کاوه او د کاروکسب مشارکت او فرهنګي چارو کې د کار په برخه کې د محدودو فرصتونو یادونه یې کوله.
د کندز په ولایت د ښځو د حقونو یوې فعالې راضیه وویل: "د هغو ښځو په استازیتوب چې کاراو کسب او خپل اقتصادي موقعیت یې له لاسه ورکړی ویل کیږي چې هغوی ددې مستحقي دي او د طالبانو بیرته ستنیدل د تړلو لپاره یو مثبت ګام [هغو] کسانو ته دی چې د بشري حقونو او د ښځو د حقونو په نوم فحشا خپروله".
د بخښنې نړیوال سازمان ویلي چې طالبان د "شریعت او افغانستان فرهنګ" د پیروۍ د ادعا پراساس واک ته د بیرته رسیدلو له پیل راهیسې د جنسي ځورونې تورونه رد کړي دي.
د بلخ په ولایت کې د نظیفې په نوم یوې ښوونکې وویل: "مونږ ته وویل شو چې طالبان بدل شوي دي. مونږ ته وویل شو چې د سولې هڅې خرابې نکړو، مونږ ته وویل شو چې نړۍ به له مونږ ملاتړ وکړي. [خو] نن ورځ مونږ په یوازې سر خپل مصیبتونه ګالو".
عدالت او مسوولیت منل
په افغانستان کې واک ته د طالبانو د بیا رسیدلو وروسته په دغه هیواد کې رسمي او قانوني قضايي سیستم له منځه تللی دی. د بخښنې د نړیوال سازمان د راپور له مخې د ۲۰۲۲ کال د نومبر میاشت کې د طالبانو مشر په افغانستان کې په بشپړ ډول د شریعت د قوانینو د پلي کولو جبري امر صادر کړ.
د احمد احمدي په نوم یو مدافع وکیل چې اوس په اروپا کې اوسیږي بخښنې سازمان ته ویلي: " طالبانو اعلان کړی چې د محاکمې پر مهال د مدافع وکیل حضور ته اړتیا نشته دی. هغوی د عدالت په نظام باندې باور نلري، خو په شدت سره د شریعت د قوانینو څخه خپل تفسیر چې د رسمي او حقوقي زده کړو پرته د دیني عالمانو له خوا اداره کیږي تکیه کوي".
په دې راپور کې ویل شوي چې د مدني ټولنې مختلفو استازو افغانستان ته په عام محضر کې د فزیکي سزاګانو ستنیدلو او د هغې له ډلې دُرو وهل، اعدام، لاسونواو پښو پرې کول، سنګسار او د شکنجې د سزاګانو د نور ډولونو باندې اندیښنه ښودلې ده.
د بخښنې نړیوال سازمان ویلي چې طالبان تورونو ته ددغسې سزاګانو په ورکولو سره د نړیوالو قوانینو څخه سرغړونه کوي.
طالبانو تر اوسه دې رپوټ ته غبرګون ندی ښودلی، خو پخوا یې دا ډول رپوټونه رد کړي او هغه یې «پروپاګند» او «درواغ» بللي دي.
فورم \ دبحث خونه