د متحده ایالاتو د ولسمشر جو بایډن ادارې له افغانستان څخه په ۲۰۲۱ کال کې د امریکايي ځواکونو د بې نظمه وتلو پړه د امریکا د پخواني ولسمشر ډونالډ ټرمپ په غاړه اچولې ده.
سپینې ماڼۍ د پنج شنبې په ورځ اپریل شپږمه (وري ۱۷) په افغانستان کې د امریکا د ۲۰ کلنې جګړې د ورستیو دوو کلونو په اړه د تر سره شوې څېړنې د راپور لنډیز خپور کړ. په راپور کې د بایډن ادارې د افغانستان په اړه د خپلو اقداماتو مسولیت تر ډېره ندی منلی او ویلي یې دي چې د ټرمپ پرېکړو د بایډن انتخاب او اختیار "سخت محدود" کړی و.
په راپور کې منل شوې چې له افغانستان څخه د امریکایانو او د هغوی د متحدینو د ایستلو بهیر باید له وخته پیل شوی وای خو پدې برخه کې د ځنډ راتلو پړه یې د افغانستان پر حکومت او پوځ او همدارنګه د امریکا د پوځ او استخباراتي ادارو په ارزونو اچولې ده.
د راپور دغه لنډیز کومې خپلواکې ادارې ندی لیکلی، بلکې په سپینه ماڼۍ کې د ملي امنیت د شورا له خوا چمتو شوی دی. سپینې ماڼۍ ویلي چې د بهرنیو چارو او دفاع وزارتونو له خوا د ترسره شوې څېړنې بشپړ راپور چې د پنجشنبې په ورځ په خصوصي ډول کانګرس ته استول شوی، محرم دی او په عامه ډول نه خپریږي.
د سپینې ماڼۍ له خوا د خپاره شوي راپور په لنډیز کې راغلي چې "له افغانستان څخه د وتلو د څرنګوالي په اړه د ولسمشر بایډن انتخابونه د هغه څخه د مخکیني ولسمشر له خوا جوړو شویو شرایطو سخت محدود کړي وو" او زیاته کړې یې ده، کله چې بایډن ولسمشر شو، "طالبانو د ۲۰۰۱ راهیسې تر ټول زیات پوځي توان درلود او د هېواد شاوخوا نیمايي برخه یې تر واک او یا هم تر تهدید لاندې وه."
پخواني ولسمشر ټرمپ له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو راهیسې په وار وار د امریکايي ځواکونو د وتلو په بهیر نیوکه کړې ده. نوموړي په تېر اګست کې په واشنګټن کې د "لومړي امریکا اجنډا" تر عنوان لاندې غونډې ته په وینا کې وویل: "موږ هغه ملت یو چې په افغانستان کې تسلیم شوو. وژل شوي سرتېري، امریکايي وګړي او د ۸۵ میلیارد ډالرو په ارزښت د نړۍ تر ټولو غوره نظامي تجهیزات مو تر شا پرېښودل."
ټرمپ په هغه وخت کې دا ادعا هم کړې وه چې له افغانستان څخه د امریکایي ځواکونو تر وتلو وروسته، طالبانو ته د ۸۵ میلیارد ډالرو په ارزښت غوره نظامي تجهیزات په لاس ورغلي دي. نوموړي وړاندیز کړی وو چې امریکایي ځواکونه باید بیرته افغانستان ته واستول شي چې د طالبانو څخه نظامي وسایل او تجهیزات بیرته تر لاسه کړي.
دا هم ولولئ سپینې ماڼۍ هغه راپورونه رد کړل چې ګڼې روسیه غواړي طالبانو ته پاتې شوې امریکایي وسلې تر لاسه کړيد سپینې ماڼۍ په راپور کې، د جګړې لپاره د افغان پوځ د چمتوالي په اړه د استخباراتي ادارو د خوشبینانه ارزونو پړه منل شوې او ویل شوي چې بایډن له افغانستان څخه د ځواکونو د وتلو د سرعت لپاره د پوځ د قوماندانانو سپارښتنې تعقیب کړي دي.
د ملي امنیت د شورا ویاند جان کربي د پنجشنبې په ورځ وویل: "ښکاره ده چې موږ کار په سمه توګه ترسره نکړ." خو نوموړي دې پوښتنې ته ځواب ورنکړ چې ایا بایډن له افغانستان څخه د وتلو په تړاو پر خپلو پرېکړو او اقداماتو پښېمانه دی.
کربي د راپور په اړه وویل چې "هدف حساب ورکول نه دي"، بلکې پدې پوهېدل دي چې څه پېښ شول ترڅو په راتلونکي کې د تصمیمونو په نیولو کې ورڅخه استفاده وشي.
د امریکا په کانګرس کې جمهوري غوښتونکو له افغانستان څخه د امریکايي پوځیانو پر وتلو سختې نیوکې کړي او په ځانګړي ډول یې د ۲۰۲۱ کال د اګست میاشتې هغه ځانمرګی برید یاد کړی چې د کابل په هوايي ډګر کې یې ۱۳ امریکايي سرتیري او تر سلو ډېر افغانان ووژل.
دا هم ولولئ مککال: د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له افغانستان څخه د وتلو په اړه ګمراه کوونکې څرګندونې کويد کانګرس د استازو د جرګې جمهوري غوښتونکي رئیس کیون مک کارتي د جنوري په میاشت کې ددغې څوکۍ له ګټلو وروسته خبرداری ورکړ چې له افغانستان څخه د امریکا د وتلو په ګډون د بایډن د حکومت د یو شمیر پالیسو په اړه تحقیقات کوي.
له افغانستان څخه د امریکايي ځوکونو د وتلو په اړه په کانګرس کې دا تحقیقات تېره میاشت پیل شول. په عین وخت کې د استازو د خونې د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر مایکل مککال نیوکه وکړه چې د بهرنیو چارو وزارت له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو په اړه د تحقیقاتو دپاره د معلوماتو په ورکولو کې پاتې راغلی دی او په خبره یې، د امریکا خلک "ګمراه " کوي.
مککال د مارچ ۱۵ په یوې اعلامیې کې وویل: "د بهرنیو چارو وزارت له افغانستان څخه د تلو په اړه د تحقیقاتو په مخکې خنډ جوړول روان ساتلي او موږ دا نشو زغملای. د امریکا خلک له افغانستان څخه د ناورین زېږونکي خروج په اړه د ځوابونو د ترلاسه کولو مستحق دي. "
دا هم ولولئ کانګرس کې له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو د څرنګوالي په اړه لومړۍ استماعیه غونډه وشوهد دوحې تړون
له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو راهیسې، بایډن د طالبانو او ټرمپ د ادارې تر منځ د ۲۰۲۰ کال په فبرورۍ کې په دوحه کې په لاسلیک شوي تړون انتقاد کړی او ویلي یې دي چې دې تړون متحده ایالات مجبور کړی چې له افغانستان څخه ووځي.
د یو شمېر څېړونکو په باور د دوحې تړون طالبانو ته د پام وړ مشروعیت ورکړ او دا انتقاد هم شوی چې په تړون کې د امریکا ملاتړ لرونکی افغان حکومت له پامه غورځول شوی وو چې له تړون یو کال وروسته یې سقوط وکړ.
افغان حکومت د دوحې له تړون وروسته، له طالبانو سره د سولې د خبرو د پیلولو د شرط په توګه شاوخوا ۵۰۰۰ طالب بندیان خوشې کړل. کربي یادونه وکړه چې د زندانیانو د خوشې کولو دا پرېکړه او د "غفلت" له مخې ځینې نور ترسره شوي اقدامات د بایډن ادارې ته په میراث پاتې شوي دي.
خو د دوحې تړون امریکا ته دا حق ورکړی وو چې د سولې د مذاکراتو د ناکامېدو په صورت کې له تړون څخه ترشا شي.
ددې تړون له مخې، متحده ایالات اړ وو چې د ۲۰۲۱ کلا د مې تر لومړۍ نیټې پورې له افغانستان څخه خپل ټول ځواکونه وباسي. بایډن دغه نېټه د هغه کال سپتمر ته وځنډوله خو د نور زیات ځنډولو څخه یې ډډه وکړه او دلیل یې وړاندې کړ چې نور ځنډ به په افغانستان کې د امریکا جګړه چې ډېر پخوا باید پای ته رسېدلې وای، نوره هم اوږده کړي.
دا هم ولولئ د امریکا استخباراتو ایمن الظواهري څنګه پیدا او په نښه کړ؟افغانستان کې د امریکا له وتلو وروسته د ترهګرۍ ضد عملیات
د افغانستان څخه له وتلو وروسته، امریکا د جولای په میاشت کې په کابل کې د یو هوايي برید په ترڅ کې د القاعده رهبر ایمن الظواهري وواژه. نوموړی په امریکا کې د ۲۰۰۱ کال د سپتمر د ۱۱مې د القاعدې د بریدونو پر وخت ددغې ډلې مرستیال وو.
د ملي امنیت د شورا ویاند جان کربي د پنجشنبې په ورځ له خبریالانو سره په خبرو کې له افغانستان څخه د امریکایي اتباعو د ایستلو لپاره د خپلې ادارې له اقداماتو ننګه وکړه او ویې ویل چې پدې برخه کې حکومت خپله پوره هڅه کړې ده.
ددې رپوټ ځنې معلومات د اسوشیتید پرس اژانس څخه اخیستل شوي دي.