د بلوچستان په چمن ښارګوټي کې د پاسپورټ او ویزې لازمي کېدو پرضد د لسګونه زره وګړو پرلت چې ډېری یې د کرښې پورې غاړي په بولدک کې سوداګري کوي لا هم روان دی.
پرلت کوونکي وايي، تر هغو به احتجاج ته دوام ورکړي چې غوښتنې یې نه وي منل شوې.
د سوداګرو ټولنې او د سياسي ګوندونو دا پرلت د اکتوبر پر ۲۱مه پيل شوی او غوښتنه کوي چې د چمن او سپين بولدک ترمينځ پر سرحدي دروازه دې د تېر په څېر په پاکستاني شناختي کارډ او افغان تذکرې د تګ راتګ اجازه ورکړل شي.
یو ځايي سوداګر جمعه خان اڅکزي د امریکا غږ ته وویل، چې د دوی د سیمې اقتصاد تر ډېره د چمن-بولدک ترمینځ د وېش بازار پر سوداګرۍ ولاړ دی. د نوموړي په وینا له تېرو څه نا څه دوو لسیزو راهیسې په سیمه کې سختې وچکالۍ هم ګڼ خلک اړ کړي چې د چمن-بولدک ترمنځ سوداګرۍ ته مخه کړي. دی زیاتوي چې دا مهال هره ورځ نږدې ۱۵۰۰۰ کسان چې ډېری یې په وېش منډۍ کې دوکانداران او سوداګر دي د کرښې یوې یا بلې غاړي ته اوړي.
په چمن کې د پاکستان د سوداګرۍ خونې پخوانی مشر دارو خان اڅکزي امریکاغږ ته وویل:"د چمن ښارګوټي او سپین بولدک ترمینځ پروت د وېش منډي لا تر انګرېزانو وړاندې د سیمې یو لوی کاروباري مرکز و، خو سیمې ته د بریتانیا د ښکېلاک پر وخت د اورګاډي پټلۍ تر راغزېدو وروسته، ددې سیمې کاروبار په چټکۍ سره د هند نیمې وچې ته پراخ شو."
ښاغلی اڅکزي زیاته کړه چې د افغانستان ډېری مېوې لکه انار، انګور، خټکي، مڼې په هند او د پاکستان په نورو برخو کې د چمن ښارګوټي مېوې بلل کېږي، خو اصلا چمن او بولدک له پخوا راهیسې د کاروبار یوه لوی منډيي دی. د نوموړي په وینا دا مهال د بولدک وېش منډۍ د افغانستان هېواد تر ټولو غټ منډي دی او هلته هره ورځ د ګاډو او نورو توکیو یو لویه لیلام لګېږي.
دارو خان اڅکزی زیاته کړه چې د وېش منډۍ د میلیونو میلیونو ډالرو کاروبار دی چې پکې د ګاډو صنعت، او د ګاډو پرزو صنعت، د سګرېټو صنعت شامل دي. دی زیاتوي چې وړاندې د دې مرکز هرات، کابل او کندهار وو خو اوس د دې ټولو کاروبارونو مرکز وېش منډي ګرزېدلې دی او په لسګونه زره خلک په کې په روزګار بوخت دي.
د پاکستان تر جوړېدو مخکې او وروسته افغان ټرانزیټ سوداګري
د پاکستان سوداګرۍ خونې پخوانی مشر دارو خان اڅکزی وايي، کله چې پاکستان د یو خپلواک هېواد په توګه رامنځ ته شو، نو په ملګرو ملتونو کې افغانستان د دې هېواد له رسمیت پېژندلو انکار وکړ چې په دې سره د چمن-بولدک پر سوداګرۍ هم اغېز ولوېد، خو وروسته دواړو هېوادونو په ۱۹۶۵ کال کې د افغانستان او پاکستان د سوداګرۍ او تزانزیټ (اپټا) په نوم یو تړون لاسلیک کړ. دا دوه اړخیزه تړون نه دی، د دې تړون له مخې افغانستان خپلې مېوې د مځکې له لارې هندې ته رسولې.
پاکستان د ملګرو ملتونو د قانون له مخې مکلف وو چې دا تړون وکړي، ځکه هغه هېوادونه چې سمندر ته لار نه لري، نو ګاونډي هېوادونه باید لار ورکړي او د دې تړون له مخې به د کراچۍ له بندره مالونه افغانستان ته وړل کېدل. خو په ۲۰۱۰ کال د افغانستان حکومت له اسلام اباد سره د ټرانزیټې سوداګرۍ تړون یا اپټا بیا نوی کړ.
د پاکستان حکومت غواړي چې د کرښې داوړو غاړو ته د چمن او بولدک ترمینځ کېدونکې سوداګرۍ ته قانوني بڼه ورکړي او پر تلونکو راتلونکو د ویزې پابندي ولګوي خو ځايي خلک وايي، چې دوی ته د تلو راتلو حقوقي اسانتیاوې په ۱۸۹۳ کال د ډیورنډ کرښې د اېستلو پر مهال ترلاسه کړي دي.
بلخوا د بلوچستان د اطلاعاتو سرپرست وزیر جان اڅکزي امریکا غږ ته ویلي، چې د امنيت د ټينګښت او د قاچاق د مخنيوي لپاره يې د پاسپورټ او ويزو شرط اېښی دی.
د پاکستان او افغانستان ترمنځ پر ډېورنډ کرښه پخوا د تګ راتګ لپاره ډېرې لارې وې خو پر کرښه د اغزن تار تر غځېدو وروسته د دواړو هېوادونو وګړي یوازې د تورخم، چمن، کورمې، شمالي او جنوبي وزیرستانونو له لارې قانوني تګ راتګ کولای شي.
پاکستان د ۲۰۱۶ کال د جون له لومړۍ نېټې پر تورخم او چمن لارو د تک راتګ لپاره د قانوني سفري اسنادو( پاسپورټ او ویزې) لرل لازمي کړي دي.
د تورخم پر لاره خلک له ویزې پرته سفر نه شي کولی او یوازې ناروغان او ورسره یو تن له ویزې پرته پاکستان ته د تګ اجازه لري خو د چمن پر پوله ګڼ خلک د ویزې او پاسپورټ پرته تګ راتګ کوي.
دا تر هغه وروسته ده چې د پاکستان حکومت د افغان کډوالو په ګډون ټولو بې اسناده بهرنيو وګړو ته د نومبر تر لومړۍ نېټې پورې وخت ورکړی دی، چې له هغه هېواده ووزي. حکومت ويلي تر هغه وروسته به له افغانستان سره تګ راتګ يوازې پر پاسپورټ او ويزه کوي.
فورم \ دبحث خونه