د سینې سرطان په نړۍ کې د ښځو لپاره یو له وژونکو او خطرناکو سرطانونو څخه دی ، خو د افغانستان ښځې پدې هکله ډیر لږ معلومات او پوهاوی لري.
د افغانستان د عامې روغتیا وزارت د سرطان ناروغۍ د کنټرول پروگرام مسول ډاکتر میهن عبدالله، وایي د سینې د سرطان په اړه د ښځو د خبرتیا نشتون ددې سبب کیږي چې هغوی ډیر ناوخته ډاکتر ته مراجعه وکړي او کله چې دغه ناروغي ډیره پرمخ تللې وي، نو درملنه یې سختیږي.
ډاکتر میهن د امریکا غږ ته وویل "هر کال د افغانستان شاوخوا ٢٠ زره اوسیدونکي د سرطان په مختلفو ناروغیو اخته کیږي چې د ٣٠٠٠ تر ٣٥٠٠ پورې یې د سینې د سرطان پیښې دي".
د سینې د سرطان ناروغۍ لاملونه څه دي؟
ډاکتر میهن عبدالله وایي د سینې د سرطان عوامل په علاج کیدونکو او علاج نه کیدونکو عواملو باندې ویشل کیږي.
ډاکتر میهن ژنیتیکی عوامل، د عمر زیاتوالی، د ١٢ کلنۍ دمخه په ښځو کې د میاشتني عادت پیل او له ۴٥ یا ٥٠ کلنۍ وروسته د میاشتني عادت نه دریدل د سینې د سرطان هغه عوامل بولي چې مخه یې نشي نیول کیدای.
اضافه وزن درلودل، ماشومانو ته د سینې شیده نه ورکول، د حمل د مخنیوي له درملو نه بیځایه استفاده کول (په ځانگړې توگه وروسته له ۴٥ کلنۍ څخه)، د ٣٥ کلنۍ نه وروسته د لومړي ماشوم زیږول، غیر صحي خواړه، ورزش او فزیکي فعالیت نه کول د سینې د سرطان د مخنیوي هغه عوامل گڼل کیږي چې د پاملرنې په صورت کې مخه نیول کیدلای شي.
د وهاج خصوصي روغتون مسؤل ډاکتر محمد هاشم وهاج، چې د سرطان د ناروغۍ متخصص هم دی وایي ددغو ذکر شویو عواملو سربیره ککړ چاپریال هم د سینې د سرطان په ناروغۍ باندې په اخته کیدو کې رول لوبوي.
ښځې څنگه پوه شي چې د سینې په سرطان اخته دي؟
ډاکتران وایي د سینې د سرطان د تشخیص لومړنۍ لار پخپله د ښځو له خوا د سینې معاینه ده. ډاکتر محمد هاشم وهاج وایي هره ښځه باید هره ورځ خپلې سینې (تي) معاینه کړي او په سینه کې د هر ډول بدلون په لیدلو سره ډاکتر ته لاړې شي.
زرغونه یوه میرمن ده چې د سینې د سرطان نه خلاصه شوې. هغه وایي یوه ورځ یې په تي کې د یوې کوچنۍ کتلې رامنځ ته کیدو ته متوجه شوه او دغه مسئله یې د خپل میړه سره چې ډاکتر دی شریکه کړه او وروسته یې د تشخیص لپاره یې د جمهوریت په روغتون کې د سرطان مرکز ته مراجعه وکړه.
زرغونه وایي چې په کابل او هند کې له درملنې وروسته ښه شوه.
د افغانستان د عامې روغتیا وزارت د سرطان د ملي پروگرام مسؤل هم وایي چې د ٣٥ نه تر ٥٠ پورې سرطانونه د مخنیوي وړ دي چې د سینې سرطان هم په کې شامل دی.
په افغانستان کې د سینې د سرطان د تشخیص مرکزونه
د افغانستان د عامې روغیتا وزارت وایي اوسمهال په افغانستان کې د سینې د سرطان دوه مرکزونه فعالیت کوي.
ډاکتر میهن عبدالله وایي چې په کابل کې د سرطان د تشخیص دوه مرکزونو څخه یو یې په استقلال روغتون او بل یې په جمهوریت روغتون کې دی. همداراز د سرطان د تشخیص یو مرکز په هرات ولایت کې هم موجود دی.
د عامې روغتیا وزارت په پام کې لري چې په کندهار او بلخ کې هم د سرطان ناروغۍ د تشخیص مرکزونه جوړ کړي.
د سینې د سرطان په هکله د پوهاوي زیاتېدل
د افغانستان د عامې روغتیا وزارت مسؤلین وایي د سینې د سرطان د پوهاوي په اړه یې جدي پروگرامونه تر لاس لاندې نیولي دي او غواړي ددغو پروگرامونو له لارې ددغې ناروغۍ په هکله عامه پوهاوی زیات کړي.
د عامې روغتیا وزارت د سرطان د کنټرول د ملي پروگرام مسؤل وایي چې هغوی د سینې د سرطان په اړه د پوهاوي لپاره د تلویزیوني او رادیویي خپرونو او همداشان د ټولنیزو شبکو له لارې خلکو ته معلومات ورکوي.
رپوټ: مریم خموش - امریکا غږ
